Εξελίξεις στο μέτωπο της ανεργίας των «ευπαθών κοινωνικών ομάδων»

Οι τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο των μέτρων κατά της ανεργίας δείχνουν ότι η έμφαση είναι στην παλιά, καλή λύση των επιδοτούμενων προγραμμάτων μάλλον παρά στην εφαρμογή δοκιμασμένων μεν, καινοτομικών δε, μεθόδων που βασίζονται στη Συμβουλευτική και έχει καθιερωθεί πια στην Ελλάδα να αποκαλούμε «Συνοδευτικές Υποστηρικτικές Υπηρεσίες». Φαίνεται ότι προτιμάμε να δώσουμε «ψάρια στους πεινασμένους» παρά «καλάμια για ψάρεμα», κατά την σοφή κινέζικη παροιμία. Και οι επιστημονικές επισημάνσεις για την ανάγκη να λαμβάνονται ριζικά μέτρα για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού; Μα, καλά τώρα, αν περιμέναμε από τους επιστήμονες...

από τη Σίσσυ Ανδριτσοπούλου

Πέρασε και ο Ιούνιος χωρίς νεώτερα από το μέτωπο των Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών, παρά τις εξαγγελίες του Υπουργείου Απασχόλησης κατά την επίσημη έναρξη του ΕΣΠΑ ότι εντός του πρώτου εξαμήνου 2009 θα έχουν προκηρυχθεί δράσεις Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών (βλ.σχετικό άρθρο στο ΝΟΗΜΑ-τεύχος Απριλίου). Αντίθετα, μεγάλη κινητικότητα εμφανίζεται σε ό,τι αφορά προγράμματα που περιλαμβάνουν επιδότηση των ανέργων: πέρα από τις προτάσεις που κατατέθηκαν πριν από δυο μήνες για τα «πράσινα» και τα τουριστικά επαγγέλματα, φαίνεται ότι προχωρεί η διαδικασία για την έγκριση των προτάσεων που κατέθεσαν τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης για τα τεχνικά επαγγέλματα, ενώ υπογράφηκαν ήδη οι συμβάσεις των ΚΕΚ με το Υπουργείο Απασχόλησης για τα προγράμματα προκατάρτισης στην ελληνική γλώσσα και όπως μαθαίνουμε, η υλοποίησή τους ξεκινάει άμεσα. Την ίδια στιγμή, με μεγάλη διαφημιστική καμπάνια
–φαντάζομαι ότι είδατε το «νεανικό» σποτ στην τηλεόραση- ο ΟΑΕΔ ξεκίνησε το πρόγραμμα «Μία αρχή, μία ευκαιρία» για νέους/ες, όπου, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, περιλαμβάνεται επιδότηση των ανέργων που θα πάρουν μέρος στα προγράμματα συμβουλευτικής. Ταυτόχρονα, εμφανίστηκε στο διαδίκτυο το σχέδιο της προκήρυξης 5.4.του ΕΠ Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού με αντικείμενο την « Προκατάρτιση – κατάρτιση ανέργων Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων σε πιστοποιημένα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ) με υποχρεωτική εγγυημένη απασχόληση» για να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, η οποία έληγε στις 15 Ιουνίου 2009. Η προτεινόμενη προκήρυξη (βρίσκεται στο ........................) έχει μερικά ενδιαφέροντα σημεία που θα σχολιάσουμε παρακάτω. Δεν μπορούμε παρά να παρατηρήσουμε όμως ότι για άλλη μια φορά, σχεδόν ένα χρόνο μετά τη λήξη των τελευταίων χρηματοδοτήσεων σε Φορείς Παροχής Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών, η προτεραιότητα δίνεται στην επιδοτούμενη κατάρτιση, ενώ αλλάζουν οι όροι του παιχνιδιού στο πεδίο της Συμβουλευτικής, αφού ο μοναδικός δημόσιος φορέας, με θεσμικά κατοχυρωμένο ρόλο στην καταπολέμηση της ανεργίας ως «ρυθμιστής», μέσω των παραπεμπτικών που εκδίδει, της ροής των ανέργων προς τις εφαρμοζόμενες πολιτικές, λειτουργεί προνομιακά σε βάρος των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο ίδιο πεδίο. Παρέχοντας την ίδια υπηρεσία με τους Φορείς Παροχής Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών, κατά τεκμήριο ΜΚΟ, που έχουν πιστοποιηθεί για την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών κατά της ανεργίας, ο ΟΑΕΔ βρίσκεται να επιδοτεί τη συμμετοχή στη Συμβουλευτική, την ίδια στιγμή που αυτό απαγορευόταν ρητά και κατηγορηματικά και όπως λεγόταν από τους αρμόδιους, για λόγους αρχής, στις προηγούμενες φάσεις υλοποίησης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Στην πυρά, στην πυρά, με τους ανώριμους!

Το σχέδιο λοιπόν της προκήρυξης δίνει μερικές ενδιαφέρουσες ενδείξεις για την κατεύθυνση που παίρνουν οι υπηρεσίες κατά της ανεργίας. Πρώτα απ’όλα, εισάγεται ένας νέος όρος, η «ωριμότητα» των ανέργων, η οποία θα αποτελεί κριτήριο για την ένταξή τους στο πρόγραμμα (βλ. στην προκήρυξη «Διαδικασία επιλογής επωφελουμένων»). Ωριμος λοιπόν είναι ο άνεργος που είναι ικανός να «συμμετέχει ενεργά και ισότιμα στην εκπαιδευτική διαδικασία και πρακτική χωρίς να αντιμετωπίζει προβλήματα γλωσσικής κατανόησης, αναλφαβητισμού και επικοινωνίας» Ποιός το κρίνει; Προφανώς ο ΟΑΕΔ, δια της γνωστής διαδικασίας της εξατομικευμένης προσέγγισης, η οποία στην περίπτωση αυτή εμπλουτίζεται με τη συνεργασία των « υπεύθυνων κατάρτισης των φορέων κατάρτισης με τους υπεύθυνους των Ευπαθών Κοινωνικά Ομάδων» (;). Την «τελική επιλογή των ανέργων ΕΚΟ» αναλαμβάνει επιτροπή που αποτελείται από εκπροσώπους του ΚΕΚ, της επιχείρησης που δεσμεύεται να προσλάβει ανέργους από το πρόγραμμα αυτό και του ΟΑΕΔ. Εννοείται ότι θα συνταχθεί πρώτα «ατομικό σχέδιο δράσης», από τον ΟΑΕΔ πάντα (βλ. στην προκήρυξη «Διαδικασία επιλογής επωφελουμένων»).
Μην αναζητήσετε κριτήρια μέτρησης κλπ. εργαλεία εκτίμησης κλπ., δεν υπάρχουν, τουλάχιστον στην προκήρυξη. Οπως δεν υπάρχει επίσης το βασικό χαρακτηριστικό της συμβουλευτικής σχέσης, δηλαδή η δέσμευση του συμβούλου με το άτομο για την υλοποίηση των στόχων.........., αφού, όπως είναι γνωστό, οι συνθήκες παροχής υπηρεσιών στον ΟΑΕΔ είναι μαζικές και τυποποιημένες. Με πολύ ενδιαφέρον περιμένουμε χρόνια τώρα να δούμε τον ΟΑΕΔ να εκθέτει τα εργαλεία που χρησιμοποιεί στην επιστημονική κοινότητα, όπως επίσης και ποιοτικά στοιχεία από την αξιολόγηση των υπηρεσιών του, αλλά όπως φαίνεται δεν χρειάζονται ούτε κι αυτά. Το ίδιο και τα κριτήρια, οι δείκτες, τα εργαλεία, είναι καλά μόνον για τους κουτόφραγκους που δεν μπορούν να αυτενεργήσουν όπως εμείς ..............

Θα πρέπει δε να ομολογήσουμε ότι μας έκανε εξαιρετική εντύπωση ότι με μια λέξη, την ωριμότητα, το πρόβλημα της ανεργίας και της «κοινωνικής ευπάθειας» έπαψε ξαφνικά να έχει τις ρίζες του στα κοινωνικά προβλήματα και τις επιπτώσεις τους στο άτομο και έγινε πρόβλημα προσωπικό. Τα μέλη των ευπαθών ομάδων προφανώς ωριμάζουν μόνοι τους. Αναρωτιόμαστε λοιπόν:
- αφού υπάρχουν εργαλεία και μάλιστα γνωστά στον ΟΑΕΔ γιατί η αρχή της ενσωμάτωσης της εμπειρίας EQUAL δεν εφαρμόζεται εδώ;
- Τί θα γίνει με όσους κριθούν «ανώριμοι»;
- Πως επιτυγχάνεται η ωριμότητα; Ας σημειωθεί εδώ ότι όσοι δουλεύουν στο χώρο γνωρίζουν πολύ καλά πως λειτουργεί ο λεγόμενος φαύλος κύκλος του κοινωνικού αποκλεισμού και πώς η έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων και γνώσης για τις διαδικασίες και την τεχνολογία της αναζήτησης εργασίας και της πρόσληψης μετατρέπεται σε ματαίωση και παραίτηση. Φαίνεται ότι η γνώση αυτή δεν έχει φθάσει στα Υπουργεία ακόμη...

Τοποθέτηση στις επιχειρήσεις

Το δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο στην προκήρυξη είναι ότι εισάγεται η έννοια της τοποθέτησης, δηλαδή «η υποχρεωτική εγγυημένη απασχόληση». Επιβεβαιώνεται με τον τρόπο αυτό η επιλογή της δέσμευσης των επιχειρήσεων στην πρόσληψη των ανέργων που διαφάνηκε ήδη από τις προκηρύξεις για τα τεχνικά, τα τουριστικά και τα «πράσινα» επαγγέλματα. Τόσο η εμπειρία όσο και η ευρωπαϊκή βιβλιογραφία αποδεικνύουν ότι δυστυχώς δεν αρκεί να αδειάσει ή να δημιουργηθεί μια θέση εργασίας για να λυθεί το πρόβλημα του «δύσκολου» ανέργου που κατά τεκμήριο είναι αυτός που ανήκει στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, αυτού που μάλλον από εδώ και πέρα θα πρέπει να μάθουμε να αποκαλούμε «ανώριμο». Ενώ λοιπόν σε όλο τον κόσμο η τοποθέτηση είναι μια σύνθετη διαδικασία που εμπλέκει τον εξατομικευμένο σύμβουλο του ατόμου και προϋποθέτει την προετοιμασία του ανέργου, αλλά και της επιχείρησης, τη σύνδεση με τις αναπτυξιακά της σχέδια και άλλα τέτοια περίπλοκα, εμείς εδώ έχουμε βρει καλύτερη λύση: να πέφτει το χρήμα. Βολικό για όλους.