Με αφορμή το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον τουρισμό

Το καινούριο πλαίσιο για τον τουρισμό, όπως θεσμοθετήθηκε πρόσφατα, φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη να συνεννοηθούμε σε τοπικό επίπεδο απαντώντας στο απλό ερώτημα: άμεσο κέρδος εδώ και τώρα, κάνοντας ότι δεν βλέπουμε την ημερομηνία λήξης, ή "αειφόρος ανάπτυξη", με το περιεχόμενο που θα δώσει στον όρο η τοπική κοινωνία; Ας διατυπωθεί επιτέλους η αντίθεση σε μοντέλα ανάπτυξης που έχουν αποτύχει γιατί αποδεδειγμένα διαταράσσουν την φυσική ισορροπία αλλά εντείνουν και τις κοινωνικές ανισότητες.

από τον Άγη Χατζόπουλο

Διαχείριση με μέτρο την περιβαλλοντική ισορροπία

Όλο και περισσότεροι πολίτες στην χώρα μας αποδέχονται την απλή και αυταπόδεικτη αλήθεια η οποία διδάσκει ότι η λογική διαχείριση των φυσικών πόρων οδηγεί στην διατήρηση της φυσικής ισορροπίας. Δηλαδή, η λογική και με μέτρο διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων, των ενεργειακών κοιτασμάτων, της χλωρίδας και της πανίδας, η αξιοποίηση φυσικών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια. Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών σε δράσεις που συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος εμπλούτισε την πολιτική σκηνή με νέα κόμματα και οδήγησε τα υπάρχοντα να εντάξουν στο πρόγραμμα τους μέτρα και πολιτικές για την πράσινη ανάπτυξη. Η εμπλοκή του οικολογικού κινήματος εμπλούτισε με ιδέες και ανανέωσε τους πρωταγωνιστές της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Αρκεί μόνο να σκεφτούμε ότι ο επιτυχημένος τωρινός Ευρωπαίος επίτροπος για το περιβάλλον προέρχεται από ελληνικό κόμμα της κεντροδεξιάς.

Το Δίλημμα

Η σταδιακή εισαγωγή της οικολογικής συνιστώσας σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων μας έθεσε εμπρός σε νέα διλήμματα, σε νέους προβληματισμούς, όπως για παράδειγμα: «την στιγμή που υπάρχει έλλειψη τροφής και πεινούν εκατομμύρια συνανθρώπων μας είναι ηθικό ή ανήθικο να προωθήσουμε μεταλλαγμένα στελέχη σόγιας και τομάτας στις περιοχές που πλήττονται;». Υπόψη ότι οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις αυτών των φυτών έχουν μεγάλη παραγωγή κάτω από αντίξοες συνθήκες, αλλά υπάρχουν ερωτηματικά για πιθανές επιπτώσεις σε βάθος χρόνου. Το δίλημμα των ειδικών αλλά και αυτών που χαράσσουν πολιτικές σε απλή καθομιλουμένη έχει ως εξής: παίρνεις το ρίσκο να σώσεις κάποιον από τον θάνατο λόγω ασιτίας αυξάνοντας παράλληλα τις πιθανότητές του να αναπτύξει καρκίνο αργότερα; Αν θυμόσαστε, έντονη ήταν η αντίδραση για την λήψη μέτρων περιορισμού της ανάπτυξης εγκαταστάσεων για την εξυπηρέτηση των λουομένων στην παραλία Λαγανά της Ζακύνθου προκειμένου να μην διαταράσσεται η αναπαραγωγή της χελώνας καρέτα – καρέτα. Πιθανολογώ ότι όλοι θα γνωρίζετε την βεντέτα των ψαράδων με τα δελφίνια επειδή τα τελευταία προκειμένου να φάνε τα ψάρια που παγιδεύτηκαν στα δίκτυα τελικά τα σκίζουν.
Και εντοπίζοντας ακόμα περισσότερο στη χώρα, πρόσφατη είναι ακόμα η διαμάχη μεταξύ κατοίκων, πολιτείας και ιδιώτη επιχειρηματία με αφορμή την τοποθέτηση γιγαντιαίων ανεμογεννητριών παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος ύψους 120 μέτρων στην κορυφογραμμή της Σερίφου. Επίσης όσοι έχουν ή διαχειρίζονται κτήματα σίγουρα προβληματίζονται για την ορθή χρήση των λιπασμάτων και των ραντισμών και για το τι σημαίνει οικολογική καλλιέργεια.

Οικονομική ανάπτυξη και περιβαλλοντική προστασία

Συμβαδίζει η οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου με την λήψη μέτρων περιβαλλοντικής προστασίας; Ζητήματα που έχουν τεθεί και λυθεί ήδη αλλού, στη χώρα μας, αν δεν εμφανίζονται για πρώτη φορά, σίγουρα πάντως δεν έχουν εξασφαλίσει την αυτονόητη συναίνεση των πολιτών. Έχω τη γνώμη ότι αυτό οφείλεται στην πλατιά διαδομένη αντίληψη ότι οι δράσεις που αναλαμβάνονται προκειμένου να προστατευθεί το περιβάλλον θίγουν τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού. Η αντίληψη αυτή είναι εντονότερη σε τόπους που έχουν περιθώρια τουριστικής ανάπτυξης και άρα υπάρχει διακύβευμα. Σε τέτοιους τόπους τείνει να διαμορφωθεί ως πλειοψηφική η άποψη που θέλει την τουριστική ανάπτυξη να είναι συνδυασμένη με το κτίσιμο του κάθε ελεύθερου τετραγωνικού εκατοστού γης, ανεξάρτητα από την ύπαρξη υποδομών, ανεξάρτητα από την φέρουσα ικανότητα. Πρόκειται δηλαδή για μια άποψη που τείνει να επικρατήσει, όπως δείχνει η εμπειρία, επειδή υπόσχεται γρήγορη ανάπτυξη με δημιουργία θέσεων εργασίας στον κατασκευαστικό κλάδο και σε μεγάλες τουριστικές μονάδες και δίνει ορατό οικονομικό αποτέλεσμα άμεσα. ¨Όμως πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι ακόμα και όταν το πετυχαίνει αυτό είναι πρόσκαιρο, ενώ όταν έρθει η ώρα της αποτυχίας δημιουργεί στρατιές ανέργων και οδηγεί σε νέα υποβάθμιση του τόπου. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα στη χώρα μας και όλοι μας χωρίς μεγάλη προσπάθεια μπορούμε να θυμηθούμε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες που απόμειναν φαντάσματα αφού πρώτα υποβάθμισαν την περιοχή που κτίστηκαν. Επίσης όλοι μας βλέπουμε ξενοδοχειακές μονάδες που παραπαίοντας νοικιάζουν τα δωμάτια τους σε τιμές εξαιρετικά χαμηλές προσελκύοντας τουρίστες χαμηλής οικονομικής δυνατότητας που ζητούν να αγοράσουν και τις υπόλοιπες τουριστικές υπηρεσίες σε ανάλογα χαμηλές τιμές. Είπατε κάτι για υποβάθμιση; Τι σημαίνει τουριστικό προϊόν , πώς κοστολογείται , πώς αξιολογείται και πώς ορίζεται τελικά για κάθε τόπο ; Πιθανόν όλοι τα ξέρουν αυτά, αλλά αν δεν είσαι ντόπιος θα φας φρέσκο ψάρι;